वृक्षारोपण
नेपाल तराईको समथर भूभागदेखि उच्च हिमाली चुचुरासम्मको विविधतायुक्त भूगोल भएको देश हो। वृक्षारोपण नेपालमा वातावरण संरक्षणको एक महत्वपूर्ण पक्ष हो, र देशको वन संरक्षण र व्यवस्थापनको लामो इतिहास छ। नेपालले हालैका वर्षहरूमा वृक्षारोपण प्रवर्द्धनका लागि राष्ट्रिय वृक्षारोपण तथा वृक्षारोपण अभियान र हरित नेपाल अभियान जस्ता पहलकदमीहरू गरेको छ। यी पहलहरूले वनको ढाँचा बढाउने, क्षतविक्षत भूमिको पुनर्स्थापना र दिगो वन व्यवस्थापन अभ्यासहरूलाई प्रवर्द्धन गर्ने लक्ष्य राखेका छन्।
नेपालमा वृक्षारोपणका लागि प्रमुख रणनीतिहरू मध्ये एक सामुदायिक वन हो, जसले वन स्रोतको व्यवस्थापन र संरक्षणमा स्थानीय समुदायलाई समावेश गर्दछ। यो दृष्टिकोणले वन क्षेत्र बढाउन र ग्रामीण समुदायको जीविकोपार्जनमा सुधार ल्याउन सफल भएको छ। नेपाल सरकारले राष्ट्रिय वन नीति र राष्ट्रिय रेड प्लस रणनीतिजस्ता वृक्षारोपण प्रवर्द्धनका लागि विभिन्न नीति तथा कार्यक्रमहरू कार्यान्वयन गरेको छ । यी नीतिहरूले दिगो वन व्यवस्थापनलाई प्रवर्द्धन गर्ने, वनको ढाँचा बढाउने र वन विनाश र वन क्षयबाट हुने हरितगृह ग्यास उत्सर्जनलाई कम गर्ने लक्ष्य राखेका छन्।
सरकारी नेतृत्वको पहलका अतिरिक्त, नेपालमा वृक्षरोपण प्रवर्द्धन गर्न विभिन्न गैर-सरकारी संस्था र सामुदायिक समूहहरू पनि काम गरिरहेका छन्। उदाहरणका लागि, विश्व वन्यजन्तु कोषद्वारा सञ्चालित नेपाल वृक्षारोपण कार्यक्रमले सन् २००९ देखि नेपालमा ६० लाखभन्दा बढी रुख रोपेको छ। वृक्षारोपण नेपालमा वातावरण संरक्षणको एक महत्वपूर्ण पक्ष हो र देशले दिगो वन व्यवस्थापनलाई प्रवर्द्धन गर्न र वन ढाँचा बढाउन महत्वपूर्ण प्रयास गरिरहेको छ।
वृक्षारोपणको महत्व
रूख रोपण धेरै कारणहरूको लागि महत्त्वपूर्ण छ। जसमा
जलवायु परिवर्तन न्यूनीकरण, जलस्रोत संरक्षण, माटो संरक्षण, जैवविविधता संरक्षण, सौन्दर्य र मनोरञ्जनात्मक फाइदा, आर्थिक लाभ र निरोगी जिबन पर्दछन्। रूखहरूले प्रकाश संश्लेषणको क्रममा वायुमण्डलबाट कार्बन डाइअक्साइड (CO2) सोस्छन्, जसले ग्लोबल वार्मिङमा योगदान गर्ने हरितगृह ग्यासहरूको मात्रा कम गर्न मद्दत गर्दछ।रूखहरूले नाइट्रोजन अक्साइड, ओजोन र कण जस्ता प्रदूषकहरू अवशोषित गर्दछ, जसले हावाको गुणस्तर सुधार गर्न र श्वासप्रश्वाससम्बन्धी रोगहरूको जोखिम कम गर्न सक्छ।
रूखहरूले वर्षाको पानीलाई रोकेर, बहाव र क्षरण घटाएर, र भूजल रिचार्ज बढाएर पानीको चक्रलाई नियमन गर्न मद्दत गर्दछ। रूखहरूले माटोलाई जरासहित स्थिर गरेर र पातको फोहोर मार्फत जैविक पदार्थ उपलब्ध गराएर माटोको क्षरण र पोषक तत्वको कमीलाई रोक्न मद्दत गर्दछ। रूखहरूले बिरुवा र जनावरहरूको विस्तृत श्रृंखलाको लागि बासस्थान प्रदान गर्दछ, जसले जैविक विविधता र पारिस्थितिकी सेवाहरू कायम राख्न मद्दत गर्दछ। रूखहरूले परिदृश्यको सौन्दर्य बढाउन र छाया प्रदान गर्न सक्छ, जसले बाहिरी गतिविधिहरूलाई अझ रमाइलो बनाउन सक्छ। रूखहरूले काठ, ईन्धन काठ, र गैर-काठ वन उत्पादनहरू प्रदान गर्दछ, जसले स्थानीय समुदायहरूको लागि आय र रोजगारीको अवसर प्रदान गर्न सक्छ।
संक्षेपमा, वृक्षारोपण वातावरणीय, सामाजिक र आर्थिक कारणले महत्त्वपूर्ण छ। यसले जलवायु परिवर्तन, जैवविविधताको हानि, र पानीको अभाव लगायतका मानवजातिको सामना गरिरहेका केही सबैभन्दा ठूला चुनौतीहरूलाई सम्बोधन गर्न मद्दत गर्न सक्छ, साथै विश्वभरका मानिसहरूको जीवनस्तरमा सुधार ल्याउन मद्दत पनि गर्दछ। हामीले आफ्नो घर वरिपरि, करेसा वारीमा, खेतमा, मेलापातमा फलफुल बोटबिरुवा रोपऊ। आफ्नो घर गाऊ ठाउँ र देशलाई हराभरा बनाऊ।
दियो खबर । २९ चैत्र २०७९, बुधबार २१:५२