कालिकोट। नरहरिनाथ–४ सुगरखाल बस्ती अहिले गुलजार छ । गत वर्षसम्म सुनसान हुने डाँडामा चहलपहल बढ्दै गएको छ । डाँडामा लहरै निर्माण भएका नयाँ घरले नरहरिनाथ–७ बागा र ४ नम्बर वडाको रुप्साका बासिन्दाको खुसी फर्काएको हो ।

एक वर्षअघिसम्म खाली डाँडो मात्र रहेको सुगरखालको नाम पनि अचेल फेरिएर सुन्दरखाल बनेको छ । ‘७ जनाको परिवार गुमाएपछि संसारै अँध्यारो लागेको थियो,’ गत वर्ष साउन १३ गते रातिको पहिरोले बुबाआमासहित परिवारका अन्य सदस्य गुमाएका नरहरिनाथ–७ बागाका पदमबहादुर बुढाले भने ‘नयाँ बस्ती बनेपछि खोसिएको खुसी फर्कियो ।’ एक वर्ष निकै सास्ती पाए पनि नयाँ घर बनेपछि अरू पीडा बिर्सिएर नयाँ दैनिकी सुरु गर्न थालिएको उनले बताए ।

गत वर्षको पहिरोमा परी नरहरिनाथमा २३ जनाले ज्यान गुमाएका थिए । पहिरोले घर बगाएका पदमसहितका ५० पीडितको नरहरिनाथ गाउँपालिकाको पहलमा कर्णाली प्रदेश सरकारले सुगरखालडाँडामा नयाँ घर बनाइदिएको छ । पहिरोले घर गुमाएका ६० वर्षीय नरबहादुर बुढाले नयाँ घर बनेपछि पीडा भुल्न थालिएको बताए । ‘पहिरोले सबै बगायो,’ उनले भने, ‘घर बनेपछि ओत लाग्ने ठाउँ पाएका छौं ।’ उनले ४ जनाको परिवार एक वर्षदेखि कहिले छिमेकीको गोठमा त कहिले खुला ठाउँमा पाल टाँगेर कष्टकर रूपमा बसेको बताए ।

कर्णाली प्रदेश सरकारको १ करोड ७० लाख रुपैयाँ बजेटबाट ५० घर बनेको गाउँपालिका अध्यक्ष धीरबहादुर विष्टले बताए । उनका अनुसार प्रतिघर निर्माणमा प्रदेशको ३ लाख ३५ हजार रुपैयाँ पीडितले अनुदान पाएका छन् । अन्य रकम श्रमदान गरेर पीडितले आफैं घर बनाएको उनले जानकारी दिए । गाउँपालिकाले खानेपानी, विद्यालयलगायतमा सहयोग गरेको उनको भनाइ छ । पहिरोले भत्किएर विस्थापित बनेको दीपेन्द्र आधारभूत विद्यालय पनि बस्तीसँगै डाँडामा सरेको छ । स्तरोन्नति गरेर माध्यमिक बनाइएको विद्यालयमा ३ सय ६ बालबालिका अध्ययनरत छन् । ११ शिक्षक र कर्मचारी पनि सुगरखालमा सरेको विद्यालय व्यवस्थापन समितिका समिति अध्यक्ष ज्ञानबहादुर सहकारीले बताए । उनका अनुसार विद्यालयमा पक्की भवन निर्माणका लागि पहल भइरहेको छ । नरहरिनाथको माल्कोट, रुप्सालगायतका पहिरो पीडितका लागि एकीकृत बस्ती बनाउन थालिएको सुगरखालको डाँडामा पुग्न सडकलगायतका पूर्वाधार नहुँदा भने समस्या छ । नयाँ बस्ती गाउँबाट टाढा भएकाले खाद्यान्नलगायत दैनिक उपभोग्य वस्तु पुर्‍याउन कठिन भएको गाउँपालिका उपाध्यक्ष मनशोभा बुढाले बताइन् ।

५१ बस्ती जोखिममा

पहिरोले कालीकोटका ९ वटै स्थानीय तहका ५१ वटा बस्ती जोखिममा छन् । सबैभन्दा बढी नरहरिनाथका १३ बस्तीका ५ सय बढी घर पहिरोको जोखिममा छन् । जिल्ला विपद् व्यवस्थापन समितिका अनुसार रास्कोटका ११, सान्नीत्रिवेणीका ७, खाडाचक्रका ७, शुभकालिकाका ३, महाबैका ५, पचालझरना र पलाताका ३र३ वटा बस्ती पहिरोको उच्च जोखिममा परेका हुन् । कम जोखिममा भएको तिलागुफा नगरपालिकाका पनि टाकुल्ला, छाप्रे, ओखरभित्ता, खल्लालगायतका बस्ती पहिरोको जोखिममा रहेको नगरप्रमुख रतनबहादुर शाहीले बताए ।

ती बस्तीका मानिस बेलुकी पानी परेको बेला घरमा बस्न सक्ने अवस्था छैन । कतिपय पाल टाँगेर बस्ने गरेका छन् भने कतिपय आफन्तको घरमा सुत्न जाने गर्छन् । वर्षामा पहिरोको जोखिम उच्च भए पनि कालीकोटमा यसअघि वर्षमा ८र१० जनाले ज्यान गुमाउने तथ्यांक भए पनि यस वर्ष हालसम्मकै बढी क्षति भएको जिल्ला प्रशासनले जनाएको छ । पहिरोले घर, खेत, खानेपानी, सिँचाइ, बाटोघाटोलगायत संरचनामा ठूलो क्षति पुर्‍याएको छ । यस वर्ष कालीकोटमा घर भत्किएका करिब ६ हजार जनाले निवेदन दिएको रेडक्रस सभापति बलप्रसाद संज्यालले बताए । ‘पहिरोले घर र गोठ भत्कायो भनेर निवेदन दिनहुँ आउने गरेका छन्,’ उनले भने, ‘तर सबैलाई त्रिपाल पनि दिन सकिने अवस्था छैन ।’

१५ करोडको क्षति

गत वर्षको पहिरोले कालीकोटका ९ वटै स्थानीय तहमा गरी १५ करोडको सम्पत्ति क्षति गरेको जिल्ला विपद् व्यवस्थापन समितिले जनाएको छ । नरहरिनाथ, रास्कोट र सान्नीत्रिवेणीमा मात्र १२ करोड रुपैयाँको सम्पत्तिको क्षति भएको छ भने अन्य पालिकामा ३ करोड रुपैयाँको क्षति भएको हो ।

कालीकोटका ९ वटै पालिकाकामा ३ सय ५८ घर पूरै भत्किएका छन् । ५ सय ९५ परिवारका २ हजार ५ सय ७८ जना विस्थापित भएर कष्टपूर्ण रूपले आफन्तको गोठ, विद्यालय र सार्वजनिक ठाउँमा बसिरहेको प्रमुख जिल्ला अधिकारी कृष्णप्रसाद आचार्यले बताए । उनका अनुसार स्थानीय तहबाट क्षति भएका घरको वास्तविक तथ्यांक नआएकाले पहिरो पीडित सबै व्यक्तिको घर बन्न नसकेको हो । पहिरोले सबैभन्दा बढी नरहरिनाथ, रास्कोट र सान्नीत्रिवेणी प्रभावित भएको उनले जानकारी दिए । यो समाचार कान्तिपुर दैनिकमा