नेपालमा रोजगारी
नेपालको अर्थतन्त्र मुख्यतया कृषि, पर्यटन र विदेशमा रहेका नेपाली कामदारहरूको रेमिट्यान्समा आधारित छ। देशको जनसंख्या 30 मिलियन भन्दा बढी छ, र अधिकांश कार्यबल कृषि र सम्बन्धित उद्योगहरूमा संलग्न छ। हालैका वर्षहरूमा, सेवा क्षेत्र बढ्दै गएको छ, र पर्यटन, आईटी, र वित्त जस्ता क्षेत्रहरूमा रोजगारीका अवसरहरूमा वृद्धि भएको छ। सरकारले वैदेशिक लगानी भित्र्याउन र थप रोजगारीका अवसर सिर्जना गर्ने प्रयास पनि गरिरहेको छ ।
तर, नेपालको रोजगारी बजार अझै प्रतिस्पर्धी छ, र बेरोजगारी दर उच्च छ। धेरै नेपाली कामदारहरू वैदेशिक रोजगारीका लागि विशेषगरी कतार, साउदी अरेबिया, मलेसिया जस्ता देशहरूमा रोजगारी खोज्छन्। नेपालमा विभिन्न रोजगार पोर्टलहरू र भर्ती एजेन्सीहरू छन् जसले विभिन्न उद्योगहरूमा रोजगारी रिक्तताहरूको विज्ञापन गर्दछ। नेटवर्किङ र व्यक्तिगत जडानहरू पनि रोजगारीका अवसरहरू खोज्न मद्दत गर्न सक्छन्। नेपालमा रोजगारीका अवसरहरू भए पनि रोजगारीको बजार चुनौतीपूर्ण छ र धेरै नेपालीहरूले राम्रो अवसर र उच्च तलबको लागि विदेशमा रोजगारी खोज्छन्।
नेपालमा रोजगारी संकट समाधान
नेपालमा रोजगारी संकटलाई सम्बोधन गर्न अल्पकालीन र दीर्घकालीन समाधानहरू समावेश गर्ने बहुआयामिक दृष्टिकोण चाहिन्छ। यहाँ केहि सम्भावित समाधानहरू छन्:
उद्यमशीलता प्रवर्द्धन गर्नुपर्छ। स्टार्ट-अप र साना व्यवसायहरूलाई प्रशिक्षण, सल्लाह, र वित्तीय सहायता प्रदान गरेर उद्यमशीलतालाई प्रोत्साहन र समर्थन गर्नुपर्छ। यसले थप रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्न र आर्थिक वृद्धिलाई प्रोत्साहित गर्छ। शिक्षा र सीप तालिममा सुधार गर्नु पर्छ। नेपालले थप दक्ष र प्रतिस्पर्धी जनशक्ति विकास गर्न शिक्षा र सीप तालिममा थप लगानी गर्नुपर्छ। यसमा औपचारिक शिक्षा र व्यावसायिक प्रशिक्षण कार्यक्रमहरू दुवै समावेश छन् जसले कामदारहरूलाई रोजगारी बजारको लागि आवश्यक सीपहरू प्रदान गर्न सक्छ। लगानी र पूर्वाधारको विकासमा वृद्धि गर्नु पर्छ। सरकारले व्यवसाय सञ्चालनका लागि थप अनुकूल वातावरण सिर्जना गर्न थप विदेशी लगानी आकर्षित गर्न र पूर्वाधार विकासमा खर्च बढाउन आवश्यक छ। यसले थप रोजगारीका अवसरहरू सृजना गर्न र आर्थिक वृद्धिलाई गति दिन सक्छ।
कृषि र ग्रामीण विकासलाई समर्थन गर्नुपर्छ। नेपालमा अझै पनि रोजगारीको प्राथमिक स्रोत कृषि भएकोले, कृषि विकास र ग्रामीण क्षेत्रलाई सहयोग गर्नाले यी क्षेत्रमा थप रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्न सकिन्छ। यसमा किसानहरूलाई बजार, प्रविधि र वित्तीय स्रोतहरूमा राम्रो पहुँच प्रदान गर्ने समावेश छ।
पर्यटन प्रवद्र्धन गर्नुपर्छ। नेपालमा पर्यटनको प्रचुर सम्भावना रहेकोले मुलुकलाई पर्यटकीय गन्तव्यका रूपमा प्रवद्र्धन गर्न सके पर्यटन उद्योगमा थप रोजगारीका अवसरहरू सृजना गर्न सकिन्छ । यसमा पूर्वाधारमा लगानी, सांस्कृतिक सम्पदाको प्रवर्द्धन, र पर्यटकहरूको लागि सुरक्षा र सुरक्षा सुधार समावेश छ। लचिलो कार्य व्यवस्थालाई प्रोत्साहन दिनुपर्छ। लचिलो कार्य व्यवस्थालाई बढावा दिनुहोस्, जस्तै टेलिकम्युटिङ र पार्ट-टाइम कामले महिला, अपाङ्गता भएका व्यक्तिहरू र परम्परागत रोजगारीमा अवरोधहरू सामना गर्ने अरूहरूका लागि थप रोजगारीका अवसरहरू सिर्जना गर्न सक्छ।
नेपालमा रोजगारी संकटलाई सम्बोधन गर्न समस्याको मूल कारणहरूलाई सम्बोधन गर्ने र दिगो आर्थिक वृद्धिलाई प्रवर्द्धन गर्ने बृहत् दृष्टिकोण आवश्यक छ।
दियो खबर । १० बैशाख २०८०, आईतवार २१:०९